تکم‌گردانی؛ آیین کهن زنجانی‌ها در آستانه بهار

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مرکز زنجان ؛ تکم‌گردانی یکی از آیین‌های دیرینه مردم زنجان و شهر‌های آذربایجان است که هر ساله در روز‌های پایانی زمستان برگزار می‌شود. این مراسم سنتی که نمادی از شادی، امید و نوید بهار است، با گرداندن عروسکی چوبی به نام تکم در کوچه‌ها و محله‌ها اجرا می‌شود.

تکم چیست و تکم‌چی کیست؟

تکم در زبان ترکی به معنای بز نر است. در این آیین، فردی به نام تکم‌چی یک عروسک چوبی بزمانند را که با پارچه‌های رنگی و زنگوله تزئین شده است، در دست گرفته و با حرکت دادن آن، اشعار زیبای ترکی را برای مردم می‌خواند. صدای زنگوله‌های این عروسک، همراه با اشعار دلنشین، مردم را به کوچه‌ها و حیاط خانه‌ها می‌کشاند تا در جشن استقبال از بهار شرکت کنند.

رسمی که رنگ نباخته است

اگرچه این آیین در گذشته بیشتر رایج بود، اما همچنان در برخی روستا‌ها و محله‌های زنجان زنده نگه داشته شده است. پیران و کهنسالان با خاطرات خوش تکم‌گردانی، این رسم را به نسل‌های جدید منتقل می‌کنند. در گذشته، زنان از پشت‌بام‌ها نظاره‌گر مراسم بودند و کودکان با اشتیاق در کوچه‌ها تکم‌چی را دنبال می‌کردند.

هدایای مردمی به تکم‌چی

در این مراسم، مردم با روی گشاده از تکم‌چی پذیرایی می‌کنند. در گذشته پول چندان رایج نبود و مردم با گندم بو داده، نان تازه، لباس‌های دست‌دوز یا جوراب‌های بافته‌شده از او و همراهانش پذیرایی می‌کردند. امروزه نیز برخی روستا‌ها همچنان این رسم را زنده نگه داشته‌اند.

زمان اجرای تکم‌گردانی

تکم‌گردانی معمولاً از دومین چهارشنبه اسفند آغاز می‌شود، زمانی که خانه‌تکانی‌ها به پایان رسیده و مردم خود را برای سال نو آماده می‌کنند. در این مراسم، تکم‌چی با لباس‌های رنگی و شاد، وارد کوچه‌ها و خانه‌ها می‌شود و با خواندن اشعاری به مردم نوید سالی پر از برکت و شادی می‌دهد.

میراثی ماندگار در زنجان

این آیین کهن در کنار سایر رسم‌های نوروزی مانند شال‌اندازی، کوزه‌شکستن، پریدن از روی آتش و هدیه دادن به نوعروسان همچنان پابرجاست. در سال‌های اخیر، میراث فرهنگی زنجان تلاش کرده است تا با اجرای این مراسم در روستا‌های گردشگری و مکان‌های تاریخی، این سنت دیرینه را زنده نگه دارد.

تکم‌گردانی، نه‌تنها یک رسم کهن، بلکه پلی میان گذشته و آینده است؛ آیینی که همچنان نویدبخش آمدن بهار و زنده شدن طبیعت در دل مردم زنجان است.