آیا ترکیه حق دارد تمامیت ارضی سوریه را نقض کند؟

همزمان بالا گرفتن حرف و حدیث‌ها در خصوص عقب نشینی صوری یا واقعی نظامیان آمریکایی از مناطق شمالی و شرق فرات در سوریه، صاحبنظران می‌گویند: هرگونه تلاش آمریکا و ترکیه برای ایجاد منطقه امن در کشور سوریه به معنی گسترش مناطق اشغالی در این کشور است و اصرار اردوغان رئیس جمهور ترکیه بر این موضوع، به مثابه ورود به باتلاق بحران سوریه و تجزیه عملی این کشور همسایه است.
جمهوری اسلامی ایران و روسیه به عنوان حامیان دولت سوریه معتقدند که آمریکا باید به عنوان نیروی اشغال‌گر و حامی تروریسم از شمال شرق و شرق سوریه خارج شود و کردهای سوریه با حکومت بشار اسد متحد شوند و ایجاد منطقه امن اشغالگری از نوع جدید است.
محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران نیز تصریح کرده است: "نمی‌توان اشغالگری را با اشغالگری دیگر جایگزین کرد و ترکیه حق ندارد به بهای تامین امنیت خود تمامیت ارضی سوریه را با ایجاد منطقه امن نقض کند.
اردوغان نخست وزیر وقت ترکیه و رئیس حزب عدالت و توسعه بعد از آغاز ناآرامی‌ در سوریه، در ماه ژوئن 2011 میلادی ارتش آزاد سوریه را سازماندهی و موجودیت آنرا اعلام کرد. دولت ترکیه با حمایت آمریکا و رژیم‌های ارتجاعی عرب در ماه مارس 2012 «فرماندهی مشترک انقلاب سوریه» را با هدف ساماندهی جدید به ارتش آزاد سوریه و گسترش همکاری این نیرو با گروه های تروریستی سلفی و وهابی دیگر تاسیس کرد.
اردوغان بعد از آنکه هواپیمای شناسایی و جاسوسی RF-4 نیروی هوایی این کشور در 22 ژوئن 2012 درحریم هوایی و آبهای سرزمینی سوریه سرنگون شد، اصول نظامی جنگی را به عمق 10 کیلومتر در خاک سوریه اعلام و ارتش آزاد سوریه و گروه های تروریستی را تحت حمایت خود قرار داد. دولت ترکیه در 24 نوامبر 2015 میلادی با توسل به اصول جنگی اعلام شده هواپیمای SU-24 روسیه را سرنگون و از ناتو درخواست کرد که با حملات روسیه در سوریه مقابله شود. اما روسیه تاکید کرد، عملیات هوایی روسیه بر اساس پروتکل «پیشگیری از درگیری هوایی روسیه و آمریکا در حریم هوایی سوریه» انجام گرفته است. علاوه بر آن ناتو درخواست ترکیه را رد کرد. اردوغان در اواخر سال 2014 میلادی به آمریکا و ناتو پیشنهاد کرد که در سراسر شمال سوریه منطقه امن و پرواز ممنوع ایجاد شود. هدف نخست وزیر ترکیه از ایجاد منطقه امن، حفاظت از گروه های تروریستی و متحد ارتش آزاد سوریه از جمله جبهه النصره در مقابل حملات ارتش سوریه و تامین شرایط پشتیبانی نظامی و اطلاعاتی و تسلیحاتی و نیروی جنگنده ترویستی سلفی و وهابی بود. اما آمریکا و ناتو بار دیگر پیشنهاد ترکیه را نپذیرفتند.
آمریکا به بهانه مبارزه با گروه تروریستی وهابی و تکفیری داعش جوانان کرد سوریه متشکل از حداقل 15 تا 25 سال سن را تحت عنوان «یگانهای مدافع خلق و نیروهای دموکراتیک سوری» سازماندهی و مسلح کرده است. در حال حاضر حدود دو هزار نیروی ویژه آمریکا و حدود سه هزار نیروی شبخ نظامی بلک واتر و 70 هزار نیروی کرد تحت امر آمریکا در شرق فرات سوریه مستقر شده اند. بنا به گزارش نیروهای نظامی و اطلاعاتی ترکیه، آمریکا در این منطقه 18 پایگاه و ایستگاه نظامی و اطلاعاتی دارد. طبق گفته دونالد ترامپ "«کردهای سوریه» به خاطر تامین و حفظ منافع آمریکا در سوریه و منطقه در نبردها شرکت و کشته می شوند. آمریکا اجازه نخواهد داد که درگیری بین آنها و دولت ترکیه در شمال شرق و شرق فرات بوجود آید و بدست ترکیه کشته شوند." اما ترکیه «یگانهای مدافع خلق و نیروهای دموکراتیک سوری» وابسته به تفکرات عبدالله اوج آلان و پ ک ک را تروریست و تهدید کننده امنیت ملی ترکیه می داند اما از«پیشمرگان کرد سوری/ شورای ملی کرد سوری » حمایت می کند.
ترامپ برای حفظ روابط و همکاری با ترکیه و استفاده از نقاط ضعف اردوغان رئیس جمهور ترکیه درباره سوریه پیشنهاد کرد که در شمال شرق سوریه منطقه امن به عمق 20 مایل ایجاد شود. در پی این پیشنهاد ترکیه و آمریکا در 7 اوت (۱۶ مرداد) پروتکل امضا کردند و«مرکز عملیات مشترک» در شهر شانلی اورفا ترکیه تشکیل شد. اما اردوغان اعلام کرد که این مرکز به فریب و وقت کشی ادامه می دهد. اردوغان تهدید کرده بود که اگر منطقه امن ایجاد نشود و نیروهای دموکراتیک سوری و پ ک ک تا زیر خط منطقه امن به عرض 30 تا 40 کیلو متر عقب نشینی نکنند، ارتش ترکیه از اول ماه اکتبر عملیات خود را برای ایجاد منطقه امن به طول 450 کیلو متر و به عرض 40 کیلو مترتا رقه آغاز خواهد کرد. پنتاگون نیز هشدار داد نباید نیروی نظامی ترکیه بدون هماهنگی با آمریکا وارد شمال و شرق فرات شود.
پنتاگون بر خلاف ادعای ترامپ، اعلام کرده است: منطقه امن به طول 140 کیلومتر و عرض 5، 10 و 20 کیلومتر بین تل ابیض تا راس العین خواهد بود و گشت مشترک انجام خواهد شد و در این منطقه پایگاه های نظامی و ایستگاه های دیدبانی تاسیس خواهد شد. آمریکا خواهان استقرار نیروهای نظامی غربی و کشورهای عرب خلیج فارس در منطقه امن و حایل است. بنا به گفته اردوغان، آمریکا می خواهد منطقه امن و حایل را برای حفظ موجودیت «یگانهای مدافع خلق و نیروهای دموکراتیک سوری» وابسته به خود ایجاد کند.
سیاست اعلامی دولت ترکیه برای ایجاد منطقه امن در شمال شرق سوریه:
- خلع سلاح گروه نیرو‌های مدافع خلق و نیرو‌های دموکراتیک سوری توسط آمریکا، پاکسازی یا راندن نیروهای شبه نظامی و تروریستی حزب اتحاد دموکراتیک/ پ ک ک از این مناطق و تامین امنیت مرزهای ترکیه با سوریه. گفتی است که پنتاگون اعلام کرده است که فهرست سلاحها و تجهیزات نظامی واگذار شده به یگانهای مدافع خلق را به ارتش ترکیه ارسال می کند.
- پیشگیری از کریدور تروریسم (منطقه خودمختار کردی) در این منطقه
- ایجاد 140 روستا و 40 شهرک در منطقه و بازگرداندن یک تا سه میلیون نفر سوری آواره از ترکیه به این منطقه تحت حفاظت ارتش و اطلاعات ترکیه و جیش الوطنی. اردوغان تاکید کرده است که سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و جامعه بین المللی باید بودجه شهرک سازیها در شمال شرق سوریه را برعهده بگیرند.
- حفظ تمامیت ارضی سوریه و واگذاری این مناطق به گروه های تروریستی وابسته به جیش الوطنی
- ترکیه به خاک سوریه چشمداشتی ندارد.
اما سرزمین سوریه بین ترکیه در مناطق شمال غرب فرات سوریه «جرابلس -اعزاز-الباب ودابق» و منطقه عفرین تحت اشغال ارتش ترکیه و جیش الوطنی است. مناطق شرق فرات سوریه و منبج تحت اشغال آمریکا و نیروهای دموکراتیک سوری به عنوان پیاده نظام آمریکا قرار دارد. حدود 70 درصد خاک سوریه را نیز حکومت بشار اسد با کسب حمایت روسیه و ایران تحت کنترل خود گرفته است. به عبارت دیگر خاک سوریه تجزیه شده است. ترکیه تلاش می کند که انحصار آمریکا را درمنطقه شرق فرات بشکند و روسیه نیز از ایجاد منطقه امن به صورت مشروط و موقت برای راندن آمریکا از این منطقه حمایت می کند اما مخالف نبرد ترکیه با کردهای سوری است. گروه های کرد سوری نیز از ایجاد منطقه حایل تحت حفاظت آمریکا و نیروهای نظامی کشورهای ناتو و آمریکا در مقابل حملات ارتش ترکیه حمایت می کند.
طرح ایجاد منطقه امن ترکیه و آمریکا به معنی گسترش منطقه اشغالی سوریه در شرق فرات است. عقب نشینی گروه مسلح یگانهای مدافع خلق و نیروهای دموکراتیک سوری به پایین خط فرضی 40 کیلو متر عمق خاک سوریه نیز به معنی ایجاد دولت کوچک کردی در شرق فرات سوریه و هم مرز غرب عراق است. اصرار اردوغان بر ایجاد منطقه امن با هر نوع آن، ورود به باتلاق بحران سوریه و تجزیه عملی این کشور همسایه است.
رجب طیب اردوغان هنوز تلاش می کند که حکومت بشار اسد را سرنگون کند. اردوغان برای مشروعیت بخشیدن به روند اشغال خاک سوریه و ایجاد حکومت وابسته به ترکیه و آمریکا در این کشور فرماندهان سی گروه تروریستی سلفی و تکفیری عضو ”ارتش آزاد سوریه“ مستقر در ادلب را، دوازدهم مهر در شهر ”شانلی اورفا “ ترکیه و تحت نظارت «عبدالرحمان مصطفی» به اصطلاح "نخست وزیر حکومت موقت سوریه" که وابسته به ترکیه است؛ گرد هم آورد و در این نشست نام ”ارتش آزاد سوریه“ را به ”جیش الوطنی/ ارتش ملی“ تغییر داد.
سلیم ادریس وزیر دفاع به اصطلاح حکومت موقت سوریه بعد از نشست فرماندهان گروه های تروریستی در شانلی اورفا ترکیه درباره اهداف دولت ترکیه خطاب به خبرنگاران گفت: "«ارتش آزاد سوریه با جبهه ملی آزادسازی سوریه» متحد شدند. رزمندگان آزادی بخش ارتش ملی سوریه، همه مناطق کشور را از تحت سلطه ظلم و مذهب گرایی و دیکتاتوری و اشغال آزاد خواهند کرد. هدف نهایی ما آزادسازی همه مناطق کشور و حفظ تمامیت ارضی و امنیت سوریه و واگذاری همه مناطق این کشور به مردم سوریه است. مناطق شرق فرات اشغال و تخریب و مردم این منطقه قتل عام و رانده شده اند. وظیفه ما حمایت از دولت ترکیه برای مبارزه با تروریسم است. رئیس جمهور و دولت و مردم ترکیه همیشه برای مبارزه با ظلم و ستم از ما حمایت کردند."
در این میان جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه انتظار دارند که دولت ترکیه در چارچوب توافق نامه آستانه برای احیای تمامیت ارضی و حاکمیت ملی و سیاسی واحد سوریه توافق نامه آستانه را اجرا و با دولت بشار اسد صلح کند و امنیت مرزهای مشترک ترکیه و سوریه را به ارتش ملی سوریه و ارتش ترکیه واگذار کند. کردهای سوریه نیز خلع سلاح شوند و بار دیگر با دولت مرکزی سوریه متحد و امنیت ملی سوریه تامین و حفظ شود.
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز گفته است: ارتش ملی و نیروهای مردمی سوریه که صاحب سرزمین خودهستند باید آن را آزاد و حاکمیت خود را اعمال کنند. فقط سوری‌ها حق دارند امنیت را در آن مناطق شرقی و شمالی سوریه را تامین و حفظ کنند. ایران و روسیه نیز آماده کمک به ترکیه و سوریه برای رسیدن به راه حل سیاسی و دموکراتیک هستند.

-----------------------------------------------------------
سید علی قائم مقامی