صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان

 به گزارش خبرگزاری صدا و سیما سماور با هم نشینی آب و آتش معنا می گیرد و حکایت جوشش آب و عطر خوش چای از این هم نشینی آغاز می شود.
اگر گرایش مردم به چای سازهای خارجی را آن هم بدون دلیل قانع کننده و فقط به خاطر مدرن بودن در نظر بگیریم ، شاید این روزها منازلی باشند که دیگر سماور ندارند یا اگر دارند سماور زغالی تزئینی است که در گوشه ای از دکور خانه جا خوش کرده است.
شاید گاهی هم آن را برای تجدید خاطره با گذشته ، روشن می کنند.
اما به هر حال سماور برای خودش داستانی دارد.
این وسیله مفید نخستین بار در دوره صفویه از روسیه وارد ایران شد.
نقل است که بعدها امیر کبیر صنعتگران ایرانی را به ساخت سماور تشویق کرد و در اواخر دوره ناصرالدین شاه قاجار که نوشیدن چای عمومی شده بود صنعت سماور سازی در شهرها و روستاها و در میان عشایر رونق گرفت.
روسها اولین ابداع کنندگان سماور بودند. ابزاری فلزی که غالبا ار برنز ، مس و یا ورشو ساخته می شد. سماور یک عبارت روسی به معنی "خود جوش" و مرکب از دو واژه Cam به معنی خودش و Var به معنی پختن است.
این ظرف دارای مخزن آب است که برای آماده کردن چای همواره در حال جوشیدن نگه داشته می‌ شود.
کوره ای درون یک محفظه تقریبا کروی شکل ، آب را به صورت دورانی به حرکت درمی آورد و در طول فرآیند گرم شدن ، ناخالصی های آب در دیواره های محفظه رسوب می کنند و آب جوشیده و تصفیه شده از شیر سماور خارج می شود.
سماور سازی ، صنعت بومی آذربایجان شرقی است.
صنعتگران تبریزی در طول سالها هر آنچه از روسها آموخته بودند ، بهبود بخشیده و به روز کرده اند.
آقای غفاری یکی از قدیمی ترین سماورسازان ایران است.
او می گوید : پدرش 100 سال قبل یعنی در دوره قاجار سماور سازی را از روسها یاد گرفته و ساخت آن را در کارگاهی کوچک در زیرزمین خانه اش آغاز کرده است.
وی می افزاید : بعد از فوت پدرم به دلیل علاقه ای که به این حرفه پیدا کرده بودم ، بعد از سربازی نزد چند سماور ساز، اصول کار را یاد گرفتم و کارگاه کوچکی در خیابان فردوسی تبریز برای خود به راه انداختم.
به گفته وی امروز واحد صنعتی سماور سازی او یکی از نشانهای برتر سماورسازی ایران شده است.
محصولی که نسل به نسل در این خانواده حفظ شده و به امروز رسیده است.
مرتضی غفاری فرزند کوچک خانواده و مدیر یکی از کارخانه های سماورسازی تبریز می گوید : اگر چه هم اکنون در خط تولید روزانه حدود 500 سماور تولید می شود اما این ظرفیت ثابت نیست و بنا به سلیقه روز مشتری ها ، خط تولید ارتقا داده شده و از 15 سال پیش سماورهای رو گازی هم تولید می شود کالایی که ظرفیت تولید آن امروز روزانه به 1200 عدد رسیده است.
وی همچنین از سماورهای رو گازی خاصی می گوید که از جنس استیل خالص هستند و با دو لایه آلومینیومی در زیر آن ، لایه عایق یکپارچه ای به وجود می آید که پس از 40 دقیقه خاموش کردن ، آب همچنان با همان دما گرم می ماند.
مرتضی غفاری یاد آوری می کند : اگر چه ترکیه ، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس ، سوریه و البته ایرانی های مقیم اروپا و آمریکا خریدارهای دائمی محصولات ما هستند ولی از مشتریان خارجی که طرفدار سماورهای زغالی لوکس محسوب می شوند هم نباید غاقل شد.
به گفته این سماور ساز صادرات مناسبی در این زمینه وجود ندارد و تجار و بازرگانان از واحدهای تولیدکننده سماور می خرند و به خارجی ها می فروشند به همین دلیل سود چندانی عاید سماورسازان تبریز نمی شود.
وی توضیح می دهد : حمایتهای دولتی شامل صنعت سماورسازی نمی شود و سامانه بهین یاب که به منظور رونق تولید راه اندازی شده ، به جز ثبت نام ، فرآیند خاصی نداشته و بانکها هم مطابق معمول با سودهای آن چنانی فقط تسهیلات سرمایه در گردش ئرداخت می کنند که دست این صنعت بومی را نمی گیرد.
غفاری خاطرنشان می کند : از طرف دیگر مالیات بر ارزش افزوده موجب بالارفتن قیمت سماور می شود و قدرت خرید مردم را کاهش می دهد ضمن این که با تکلیف مالیات 2.6 میلیارد تومانی برای واحد صنعتی ما ، عملا سرمایه مان کاهش می یابد.
به گفته این صنعتگر با بروز این مشکلات مجبور به کوچک سازی واحد تولیدی شده اند و در طول 10 سال گذشته میزان اشتغال در کارخانه سماورسازی از 300 نفر به 150 نفر رسیده است.
آقای قنبرزاده نیز که هم سن و سال غفاری است و واحد صنعتی خود را به همراه پسران و برادرانش اداره می کند ، می گوید : سماور را از ورقه های فلزی که البته مثل امروز نازک و انعطاف پذیر نبودند می ساختیم و تنها ابزار کارمان هم چکش بود و آن قدر فلز می کوبیدیم تا شمایل سماور به ورقه داده شود.
وی می افزاید : آن زمان جوشکاری هم نبود و باید قالب سماور را یکپارچه می کردیم و داخل محفظه هم ترکیبی از جیوه می گذاشتیم تا تعادل آن حفظ شود سپس همه ملزومات سماور را هم به صورت دستی درست می کردیم و با میخ و پرچ به بدنه الصاق می کردیم.
سعید قنبرزاده ، توضیح می دهد : سماورها قبلا از برنز و مس ساخته می شدند اما بعدها با اثبات این که جوشیدن آب در سماور مسی به همراه ترکیب جیوه ای درون آن باعث آزاد شدن املاح مضر می شود ، در دهه های اخیر تنها از برنز ساخته می شوند.
وی خاطر نشان می کند : با اِعمال تغییراتی در پیکربندی سماور ، تعادل آن نیز بدون هیچ قطعه اضافی برقرار می شود و پس از اتمام ساخت ، سماور برنجی صیقل خورده زرد رنگ را درون محلولی از فلز کروم قرار می دهند تا رنگ سفید به خود بگیرد و در مقابل خش مقاوم شود.
به گفته این صنعتگر تبریزی ، سماورهای زغالی برای القای حس نوستالژیک همچنان به رنگ زرد تولید می شوند.
قنبرزاده می افزاید : سماورها به مرور زمان طوری طراحی شدند که با فتیله نفتی کار کنند سپس بنا به نیازهای روز ، سماورهای برقی و انواع گازی تولید شدند و حجم آنها هم از 4 لیتر تا 30 لیتر تغییر کرد.
وی ادامه می دهد : سماورهای گازی انتخاب بیشتر خانوارهای ایرانی است و برقی ها به کشورهای همسایه صادر می شود و کشور عراق هم تنها خریدار سماورهای نفتی است.
مسعود قنبرزاده مسئول فنی دستگاههای سماورسازی کارخانه هم می گوید : سماور سازی در هیچ جای دنیا به شکلی که در تبریز رایج شد ، وجود نداشته و ندارد به همین دلیل هیچ نوع ماشین آلات ساخت سماور نیز موجود نیست.
وی می افزاید : به عنوان مثال دستگاههای فرز ، سی ان سی و پرس هیدورلیک و پنوماتیکی که در کارخانه های مختلف کار می کنند ،به همت ما و همکارانمان طراحی و ساخته شده اند و نمونه دیگری ندارند.
سعید قنبرزاده هم درباره صادرات سماور تبریز به روسیه می گوید : سماور سازی در آن کشور منسوخ شده و سماورهای تبریزی بازار روسیه را در نوردیده اند.
با این حال قنبرزاده ها هم از دستگاههای اجرایی و حمایتی گله مند هستند .
آنها می گویند : ورقهای برنزی که مصرف می کنیم از کرمان و تولید کننده های داخلی تهیه می کنیم اما همچنان با بار مالیاتی و هزینه های گزاف حمل و نقل و تاخیرهای طولانی مدت تحویل مواد اولیه درگیر هستیم .
به گفته این تولیدکنندگان سماور ، آنها مجبورند محصولات خود را هم به صورت مدت دار به فروش برسانند مساله ای که با نوسانات قیمت ارز و برخی ملاحظات سیاسی -اقتصادی دامنگیر سماور سازان شده و به سرخوردگی تولید کنندگان این محصوص خاص می انجامد.
کارشناس سازمان صنعت معدن و تجارت آذربایجان شرقی می گوید : هم اکنون 5 واحد صنعتی سماور سازی با اشتغال 400 نفر در تبریز فعالیت می کنند و البته به صورت غیرمتمرکز کارگاههای کوچکی هم هستند که در گوشه کنار بازار قدیمی تبریز مشغول تولید سماورند.
رحمان پور می افزاید : تشکل خاص و برنامه مدونی برای ساماندهی و حمایت از این صنعت وجود ندارد و هر چه هست ، به همت و نوآوری و بازاریابیِ خودِ خانواده های سماور ساز است.
به گفته وی اتحادیه سماورسازانِ مختص آنها وجود ندارد و سماور هم در کنار وسائل گازسوز و چراغها محسوب می شود به همین دلیل در حاشیه قرار می گیرد.
به هر حال ، سماور به عنوان تامین کننده آب داغ سالم و گوارا برای تهیه نوشیدنی های گرم و به خصوص چای است.
مزیتی که چای سازها و جوشاننده های مدرن آن را ندارند و اگر دقت کنیم املاح و ناخالصی های درون آب را تصفیه نمی کنند .
بنابراین مصرف کنندگان ، علاوه بر انتخاب لوازم خانگی مناسب ، باید بهای بیشتری به کالاهای داخلی بدهند تا سماور سازان را در ادامه راه خود ، مصمم تر کنندو صنعت بومی سماورسازی تبریز استمرار داشته باشد.
از طرفی لازم است دولت با تسهیل روند صادرات سماور و حمایت مالیاتی و تسهیلاتی از واحد های تولید کننده این محصول منحصر به فرد گامهای موثری برای صنعت سماورسازی تبریز بردارد.

گزارش از : مهین انتظار

صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان صنعت بومی سماور سازی تبریز نیازمند حمایت مسئولان