دوستی با یار مهربان؛ عادتی از کودکی تا آخر عمر

برنامه ها و اپلیکشن هایی که اگر کاربری به آنها اعتیاد پیدا کند، دیگر مال خودش نخواهد بود و چنان  ذهن کاربر را به تنوع و سرعت گرفتن پیام و تصاویر خود عادت می‌دهند که دیگر چنین ذهنی برایش همنوایی با فضای کتاب بسیار سخت و دشوار خواهد بود.  

جامعه‌ای که باور دارد کتاب چراغ راه آینده است و هرجا پرسشی طرح می‌شود و مسأله رخ می‌دهد، حتما راه حلی در کتاب و نوشته ای برای آن نوشته شده است . رشد کتابخوانی در انمتوفق نمی شود بلکه در دنیای دیجیتال نیز جایگاه رفیعش را حفظ خواهد کرد.

 اهمیت کتاب و کتابخوانی، پرورش و تربیت خواندن از روزهای اول زندگی و کودکی و در محیط خانه و خانواده شروع می‌گردد و تا آخرین مراحل و عالی ترین تحصیلات دانشگاهی ادامه پیدا می‌کند.

عادت نمودن به کتابخوانی لازم و کافی نبوده و می‌بایست نسبت به تحکیم و تداوم آن برنامه ریزی کرد تا این عادت دچار نوسان نشود . برای تداوم عادت به خواندن می‌بایست نظام‌‌های دیگر هم به یاری و همکاری نظام آموزش بیایند خصوصا رسانه‌های همگانی و امکانات و ابرازهای ارتباطی فراگیر نقش پیگیر و هماهنگ‌ کننده را در رشد کتابخوانی در جامعه بر عهده بگیرند. به عبارتی خانه،​مدرسه و وسایل ارتباط جمعی باید هماهنگ و همزمان با هم در این رابطه حرکت کنند.

و اکنون وقت آن شده که این معضل بزرگ عدم کتابخوانی را با جدیت و سخت کوشی هر چه تمام تر از جامعه دور کرد و همه انگیزه‌ها و موانعی که به هر دلیل در زمینه کتاب و کتابخوانی ایجاد شده است را کنار گذاشت  و با یاری، کمک و اراده قاطع  همه نهاد ها تصمیم شکست‌ناپذیری گرفته و نسبت به احیای کتاب و کتابخوانی اقدام کنند.

فرهنگ، محوری‌ترین برگ هویتی یک ملت محسوب می‌شود و یکی از راه‌های مهم توسعه فرهنگی اهمیت دادن به مسئله کتاب، کتاب‌خوانی و ترویج مطالعه در جامعه، خصوصا در میان جوانان و نوجوانان است. در واقع از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی هر جامعه سرانه مطالعه، میزان تولید و مصرف اطلاعات و کالاهای فرهنگی در آن جامعه است و بنا بر اهمیت این مسئله دولت‌ها و سیاست‌گذاران برنامه‌ریزی‌هایی در این رابطه صورت داده‌اند.

پایه‌های خواندن و مطالعه در خانه شکل می‌گیرد

 پایه‌های عادت خواندن در خانه شکل می‌گیرد. اگر در خانه فضای مساعدی برای تشویق خواندن باشد، کار آموزشگاه و کتابخانه آسانتر می‌شود. فضای عمومی خانه، روش زندگی پدر و مادر و کار آگاهانه آنها با کودک، در نگرش کودک به کتاب و مطالعه تأثیر همه جانبه‌ای دارد. اگر محیط خانواده، آموزشگاه و کتابخانه با یکدیگر هماهنگ باشند، عادت مطالعه به آسانی در کودک پا می‌گیرد و ریشه می‌کند.

کتابخوانی

کودک خردسالی که از دو یا سه سالگی کتاب تصویری در دسترس دارد و برایش کتاب خوانده‌اند و قصه گفته‌اند، در حقیقت دانه‌های یک عادت پایدار را در او کاشته‌اند. هنگامی که کودک در خانه‌ای بزرگ می‌شود که همه بزرگترها کتاب می‌خوانند و درباره آن گفتگو می‌کنند، کودک با فضای مطالعه روبه روست.

 پدر و مادر می‌توانند آگاهانه فضای کتاب خوانی خانه را پر جلوه تر کنند. آنان می‌توانند به طور منظم از همان خردسالی برای کودک خود کتاب بخوانند، روزنامه و نشریه بخرند و به خانه بیاورند و آنها را در خانه بخوانند و با کودکان درباره برخی مطالب جالب آن گفتگو کنند.

بسیار خوب است پدران و مادران برای کودکان کتاب بخرند و در مناسبت‌های گوناگون به آنها هدیه بدهند. پدران و مادران می‌توانند در هنگامی که خانواده گردهم هستند، گفتگوهای علمی را پیش بکشند و دیدگاه بچه‌ها را درباره آنها جویا شوند و برای یافتن پاسخ، آنها را به سوی کتاب راهنمایی کنند.

اهمیت دادن به کتاب توسعه فرهنگی است

در قرآن کریم ۳۲۲ بار کتابت در ۳۷ صیغه مختلف به کار رفته است. برای مثال ۲۶۳ بار لفظ کتاب، کتب و مکتوبات در قرآن آمده است. سوره حمد را فاتحه الکتاب می‌خوانند و در ابتدای دومین سوره قرآن نیز لفظ کتاب به کار رفته و باز در جایی از این کتاب عظیم، خداوند متعال وصف کتابت را به خود منصوب کرده است (و کتبنا فی الارواح).

علاوه بر این احادیث متعددی وجود دارد که مبین اهمیت کتاب و کتابخوانی در سیره معصومین است، تا آن جا که معصومین(ع) کتابخوانی و مطالعه و تفکر را در حد فریضه برای امت می‌دانند.

درباره اهمیت کتاب و کتابخوانی این است که با نهادینه کردن عادت به مطالعه در همه تفکرات و اندیشه‌ها و دل‌ها و همگانی کردن شور، شوق و عشق به کتاب و کتابخوانی که در جامعه استمرار داشته باشد. اما جای تاسف دارد که عادت به مطالعه جایگاهی در رشد همه جانبه در همه سطوح اجتماع ما پیدا نکرده است و هنوز عده‌ای از خواندن سرباز می‌زنند که می‌بایست در پیشگیری از توسعه و گسترش بیشتر این آفت به منظور رشد و اعتلای فرهنگ عمومی کوشش و تلاش زیادی نمود.

 اسیر شدن در دام فضای مجازی = بی حوصلگی در کتابخوانی 

امروزه، فضاهای مجازی جانشین کتاب‌ها شده‌اند وبا  آمدن گوشی‌های همراه و سایر لوازم دیجیتال، بشر از سمت کتاب و مطالعه روی برگردانده است و استفاده از اینترنت مهمترین علت کاهش سرانه مطالعه در ایران و بسیاری از کشورهای جهان است.

بی اقبالی و سردی نسبت به کتاب و کتابخوانی به ویژه در میان جوانان از ابعاد و عوامل بسیاری برخوردار است. هر کوششی برای شناسایی این عوامل، راه حلی خواهد بود که بتوان چاره‌ ای موثر برای رشد کتابخوانی پیدا کرد. مهم آن است که نباید جامعه فکری از چاره جویی عقب نشینی کند.

جوانی که غرق در بازی‌های رایانه‌ای و رسانه‌هایی مانند وایبر و واتس‌آپ و امثال آن است و کارش در کاربرد این وسایل از تفریح و سرگرمی فراتر رفته و به نوعی از اعتیاد و دلبستگی و اشتغال دائم بدل شده ، دیگر یک کاربر عادی محسوب نمی‌شود. چنین فردی در چنبره رسانه‌های مجازی اسیر شده  است.

سرعت و تنوع رسانه های دیجیتالی در مقابل آرامش کتاب باعث می شود، عاملی است که ذهن کاربران جوان را  برای ​دنبال کردن یک موضوع منسجم در زمانی نسبتا بلند را دچار رکود و فرسایش می کند، کاربر معتاد به تجهیزات و رسانه‌های دیجیتالی در برابر رسانه کتاب ، کم حوصله است و کتاب برایش جذاب نیست. اگر چنین شخصی مجبور به تحمل فضایی مانند رسانه کتاب باشد، دچار خواب آلودگی و خمیازه می‌شود. یعنی ارتباطش با محیط کتاب قطع می‌شود. فضاهای مجازی چالش مهم عدم کتابخوانی هستند.

امروزه افراد با ورود به اینترنت با انبوهی از اطلاعات و در واقع انفجار اطلاعات روبرو می‌شوند و این انبوه اطلاعات باعث می‌شود انتخاب برای فرد سخت شود و تعمق لازم و کافی را نداشته باشد.  اطلاعات ما را هدایت می‌کنند و با خود پیش می‌برند و افراد خیلی انتخاب ندارند در واقع اطلاعات متنوعی جلو چشم خواننده رژه می‌رود.

فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی اعتیاد آور است و اطلاعات را به شکل یک قاب و فریم در اختیار افراد می‌گذارد و منسجم و هدف دار نیست. در نتیجه خط فکری درست به افراد ارایه نمی دهد.

از اینرو،​ کارشناسان فرهنگی به خانواده ها توصیه می کنند. کودکان وجوانان را در فضای مجازی،​ رها نکنند و با استفاده از روش های پرورشی درست در کنار استفاده از اپلیکشن ها وبازی های مختلف سنت کتابخوانی را در خانواده زنده نگهدارند .

هفته کتاب وکتاب خوانی شاید بهترین بهانه است برای فکر کردن به راه های گسترش کتابخوانی در خانواده و جامعه